عمل و باور
همزمان با گرفتار شدن کشور در موج پنجم کرونا، و در حالی که بسیاری از کشورهای دیگر هنوز وارد موج سوم هم نشده‌اند، این سوال توجه بسیاری از دغدغه‌مندان سلامت را به خود جلب می‌کند که علت اصلی این فراز و فرود‌ها چیست؟ پاسخ دقیق به این سوال آسان نیست اما «کم‌توجهی به اصل پیشگیری و عدم فهم درست آن»، بی‌تردید یکی از مهم‌ترین علت‌ها است. در حالی که هنوز عده قلیلی حتی داخل فضای بسته خودروی شخصی خود هم از دو لایه ماسک و دستکش پلاستیکی استفاده می‌کنند، بسیاری از مردم با سهل‌انگاری و به بهانه‌های مختلفی چون دید و بازدید، مراسم شادی و غم و … گرد هم می‌آیند و جماعتی را به کام بیماری و مرگ می‌کشند. گویی هنوز ضرورت مراقبت از خود و دیگران و قدرت و اختیار در احتیاط و پیشگیری تبدیل به یک باور اجتماعی نشده‌است. مسأله‌ای که شاید از ابتدای کرونا کم‌تر مورد توجه قرار گرفت و در صورت ادامه بی‌توجهی موج‌های بیشتری در پی خواهد داشت.
ادراک خطر
قضاوت ذهنی افراد در مورد ویژگی‌ها و شدت یک خطر، ادراک خطر نامیده می‌شود. ادراک خطر با واقعیت خطر متفاوت است چراکه تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل قرار دارد. عوامل عاطفی (مانند عواطف، احساسات، خلق‌و‌خو و …)، شناختی (مانند شدت حوادث، پوشش رسانه‌ای، اقدامات کاهنده خطر و …) ، بافتاری (ساختاردهی اطلاعات خطر، در دسترس بودن منابع اطلاعات جایگزین و …) و فردی (ویژگی‌های شخصیتی، تجربه، سن و …) از این دست عوامل محسوب می‌شوند. نظریه‌پردازان مختلف از رشته‌های گوناگون تلاش کرده‌اند که علت تفاوت درک و تخمین افراد از خطرات احتمالی را توجیه کنند که پرداختن به جزئیات این نظریات از حوصله این نوشته خارج است. اما نکته مهم اصل تفاوت در ادراک است و اینکه عواملی وجود دارد که در ایجاد آن موثرند و می‌توان از این عوامل در شرایط بحرانی برای کاهش عواقب ناشی از خطر کمک گرفت.
مخابره خطر
هر گونه مبادله هدفمند اطلاعات در میان ذی‌نفعان خطری مشخص، ذیل مفهوم «مخابره خطر» قرار می‌گیرد. این مبادله می‌تواند در زمینه‌های مختلفی همچون معنا، سطح، اهمیت، تصمیمات، اقدامات یا سیاست‌ها با هدف مدیریت یا کنترل خطرات بهداشتی یا زیست محیطی باشد. همچنین عبارت ذی‌نفعانِ خطر؛ دولت، نهادها، شرکت‌ها و گروه‌های صنعتی، اتحادیه‌ها، رسانه‌ها، دانشمندان، سازمان‌های حرفه‌ای، گروه‌های دغدغه‌مند و شهروندان را در بر می‌گیرد. شناخت جایگاه، روش‌ها و ابزارهای مخابره خطر یکی از ضروری‌ترین پیش‌نیازهای مقابله با هر معضل اجتماعی خطرساز است. مرور اقدامات دولت‌های موفق در مواجهه با کرونا نیز مؤید این موضوع است؛ حفظ تعادل میان خلق ادراک درست از خطر و نحوه مواجهه با آن و پرهیز از ایجاد ترس و وحشت بی‌مورد در رأس برنامه این دولت‌ها به چشم می‌خورد.
ادراک، سازگاری و اعتماد
سخن پیرامون چگونگی هدایت عوامل موثر بر ادراک زیاد است؛ اما یکی از مهم‌ترین نکات در مخابره خطر تأثیر سازگاری در خطر مخابره‌شده است. منظور از سازگاری، همسو بودن محتوای مخابره شده از منابع گوناگون و روش‌های مختلف است. نبود همسویی و تلقی ناسازگاری پیامدی جز بی‌اعتمادی در میان ذی‌نفعان مخابره خطر نخواهد داشت. این بی‌اعتمادی اثر بسیار مخربی بر ادراک می‌گذارد و سطح و کیفیت آن را در جامعه مخدوش و پراکنده می‌کند. نتیجه اینکه برای مقابله با موج‌های احتمالی بعدی ناگزیر از توجه مجدد به این مفاهیم هستیم. چراکه یک عدم هماهنگی جزئی در کلام دو مدیر ارشد و یا گفتار و رفتار یک نهاد و سازمان القاء ناسازگاری را تشدید کرده و رفتار ناشی از ادراک جامعه را به سادگی دستخوش تغییر می‌کند.
